حسن صفرخانی رایزن اسبق فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ترکیه در یادداشت خود با عنوان «دولت چهاردهم و ضرورت توجه به دیپلماسی فرهنگی» این گونه آورده است:
یکی از ارکان حکمرانی در دنیای امروز، توجه به نگاه ملت ها و دولت ها به شناخت کامل و همه جانبه از یک کشور و ظرفیت های آن در حوزه های مختلف از طریق توسعه دیپلماسی فرهنگی است؛ دیپلماسی فرهنگی نوعی دیپلماسی عمومی و قدرت نرم است که شامل تبادل اندیشه‌ها، اطلاعات، هنر، زبان و سایر جنبه‌های فرهنگی و ظرفیت های اقتصادی، تجاری و بازرگانی میان کشورها و مردم آنان به منظور تقویت درک متقابل است.
1. در این حوزه فرهنگ مهمترین ابزار دیپلماسی است؛ امروزه با استفاده از ابزار ارتباطات عرصه‌های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و تکنولوژی، جهانی می‌شوند. در میان انواع دیپلماسی نوین اعم از دیپلماسی عمومی، دیپلماسی رسانه‌ای و دیپلماسی آموزش، دیپلماسی فرهنگی که همه این مجموعه ها را شامل می شود از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
مطالبی که شاید برایتان مفید باشد
2. دیپلماسی فرهنگی به کشورها اجازه می‌دهد که با استناد به عناصر کلیدی و نفوذ دولت‌های خود، به طور مستقیم با مخاطبان خارجی، به انضمام مردم معمولی و رهبران افکار، دولت مردان؛ گروه های مرجع اقتصادی و سیاسی و اجتماعی و فرهنگی در ارتباط باشند. نفوذ روی توده‌های خارجی و گروه های مرجع تخصصی و آوردن آنها به صحنه بین المللی، به منظور فراهم آوردن فشار مؤثر به دولت‌های آنها، در نظر گرفته می‌شود.
دیپلماسی فرهنگی فرایند مؤثری است که در آن فرهنگ و ظرفیت های مختلف اقتصادی، تجاری، بازرگانی علمی و فناوری یک ملت به جهان بیرون عرضه می‌شود و خصوصیات منحصر به فرد ملت‌ها در ساحت ها و حوزه های مختلف در سطوح دو جانبه و چند جانبه ترویج می‌یابند.
تأثیرگذاری دیپلماسی فرهنگی در حوزه سیاست خارجی و توسعه اقتصادی به حدی است که در عصر کنونی از توسعه مناسبات فرهنگی به‌عنوان قدرت نرم در سیاست خارجی بحث می‌شود که عنوان دیپلماسی فرهنگی به آن می‌دهند و به معنای استفاده از ابزارها و مکانیسم‌های فرهنگی برای معرفی و انتقال فرهنگ و تمدن و ظرفیت های اقتصادی، علمی، و…. یک سرزمین به سرزمین و فرهنگ دیگر است.
مهمترین شیوه برای این مهم استفاده از قدرت نرم و توسعه گفتمان بین المللی و بهره مندی از دیپلماسی فرهنگی و عمومی برای ارائه روایت مورد نظر از ظرفیت کشور خود به جهانیان است و در مقابل، دشمنان یک ملت و کشور در عصر دهکده جهانی ارتباطات و عصر انفجار و توسعه اطلاعات به دنبال جنگ نرم و ارائه روایتی مخدوش از یک ملت و کشور و دولت هستند؛ اینجاست که جنگ روایت ها معنا و مفهوم پیدا می کند. همان گونه که رهبر معظم انقلاب فرمودند: بنده همیشه می گویم: شما روایت کنید حقایق جامعه‌ی خودتان و کشور خودتان و انقلابتان را. شما اگر روایت نکنید، دشمن روایت می کند؛ …. من به شما بگویم که اگر جریان تحریف شکست بخورد، جریان تحریم قطعاً شکست خواهد خورد.
3. جامعه امروز جامعه‌ای است که مرتب می‌خواهد از محیطش اطلاعات داشته باشد تا بتواند تصمیم بگیرد و در هر لحظه بسیار متحول، متلوم و رنگ‌به‌رنگ است. بنابراین، اطلاع‌دادن واقعیت‌های پیرامونی به افراد برایشان امر مهمی است؛ چراکه واقعیت را درست روایت‌کردن کمک می‌کند تا بتوانند درست تصمیم بگیرند. یکی از مهمترین مسائل امروز عالم رسانه روایت و روایتگری است، آن هم به‌خاطر جنگ روایتی است که در عالم وجود دارد.
یک مؤسسه آمریکایی در این‌باره می‌گوید ما در این قرن وارد جنگ روایت می‌شویم و هر کس بتواند روایت خودش را – به یک معنا گزارش خودش را – از پدیده‌ها در آن روز حاکم کند، آن روز حاکم است.
4. نکات بر شمرده از رهبر معظم انقلاب باید عمق نگاه راهبردی نظام جمهوری اسلامی ایران تلقی شود و تمام تلاش و نگاه ملی کشور را به سمت استفاده حداکثری از دیپلماسی فرهنگی و عمومی برای روایت صحیح از ظرفیت های ایران اسلامی معطوف کند.
در موضوع طوفان الاقصی و جنگ غزه مشاهده کردیم که ایجاد روزنه هایی برای روایت صحیح از وقایع غزه چه زلزله ای در نگاه ملت ها و افکار عمومی و فشار آن بر دولت ها بوجود آورد و تا عمق دانشگاه های امریکا و اروپا رخنه کرد و مطالبات افکار عمومی جهان را به دنبال داشت و شکست امریکا و اسرائیل را در تطهیر رژیم صهیونیستی رقم زد. بر این اساس نقش و جایگاه دیپلماسی فرهنگی و عمومی بسیار حائز اهمیت و ارزشمند است و در حال حاضر که دولت چهاردهم در حال استقرار است قطعا به دنبال توسعه ارتباطات با جهان و کشورها و ملت هاست تا از طریق آن منافع ملی را تامین و با توسعه مناسبات اقتصادی و سیاسی تاثیر ارزنده ای بر تامین رفاه اجتماعی ملت فراهم کند و این مهم تحقق نمی یابد مگر با تصمیم دولت چهاردهم مبنی بر توسعه نگاه ملی به دیپلماسی فرهنگی به عنوان پیشران توسعه مناسبات اقتصادی و سیاسی.
دولت ها و ملت ها و تجار، بازرگانان و سرمایه گذاران هنگامی به ایجاد مناسبات اقتصادی با ملت و دولتی تمایل پیدا می کنند که اطلاعات دقیق و صحیحی از ظرفیت های مختلف یک کشور داشته باشند و این مهم در اختیار دیپلماسی فرهنگی و عمومی است.
با توجه به نقش روایتگری صحیح از ظرفیت های اقتصادی در تعاملات اقتصادی خارجی و همچنین نقش هویت‌ساز دیپلماسی عمومی، کاربست این نوع دیپلماسی در جهت کاهش انگاره‌های متفاوت تأثیرگذار بر همکاری‌های اقتصادی با کشور های هدف، می‌تواند نقش مهمی در حفظ و گسترش همکاری‌های مذکور داشته باشد.
سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به عنوان متولی اصلی دیپلماسی فرهنگی و عمومی و راهبر و سیاست گذار و قرارگاه فرهنگی نظام جمهوری اسلامی ایران نقش تعیین کننده در معرفی ظرفیت های مختلف کشور به جهانیان دارد.
متاسفانه هنوز در کشور نگاه ملی به ضرورت توجه جدی به حوزه دیپلماسی فرهنگی و عمومی و نقش پیشران آن در توسعه مناسبات اقتصادی و سیاسی شکل نگرفته است و بی توجهی به این مهم در حوزه باور دولت مردان و هم در حوزه برنامه های توسعه اقتصادی، هم در حوزه قوانین و مقررات ملی، هم در حوزه تامین منابع مالی و اعتباری هم در حوزه ساختار و اختیارات و تشکیلات متناسب بچشم می خورد وشاهد نقص و آشفتگی در این موضوع مهم هستیم.
شاید خیلی جالب باشد که حتی مردم کشورهای همسایه از ظرفیت های حوزه های مختلف ایران بی اطلاع باشند و گاهی اوقات حتی وقتی در کشور ما حضور پیدا می کنند و برنامه های مناسبی برای ایشان فراهم می شود با قاطعیت می گویند نگاه ما قبل از سفر به ایران و بعد از سفر 180 درجه متفاوت است و این نشان از تلاش حداکثری دشمنان ما برای ارائه تصویر مورد نظرشان از ایران به عنوان کشوری عقب افتاده، وابسته و بدون داشتن ظرفیت های اقتصادی و…. و دولت و مردمی خشن و دور از تمدن معرفی شده است. متاسفانه این روایت با تلاش امپراطوری رسانه ای غرب و البته بی توجهی ما در اهمیت دادن به ظرفیت های دیپلماسی فرهنگی و عمومی در ذهن مخاطب خارجی نشسته است و هرگاه با تلاش مدیران و کارشناسان حوزه دیپلماسی فرهنگی اقدامات ارزشمندی برای شکستن هیمنه روایت گری غرب انجام شده شاهد تغییر نگاه به ایران هستیم و این یعنی علی رغم امکانات و عده و عده دشمنان در جنگ نرم، حضور با صلابت در عرصه جنگ نرم و شناختی می تواند منشا تغییرات شناختی، ذهنی و عینی در نگاه مخاطبان به جمهوری اسلامی ایران باشد.
ایران اسلامی ظرفیت های ارزشمند در حوزه های مختلف را داراست که به برخی از آنها اشاره می شود. ظرفیت های ارزشمند ایران در حوزه گردشگری با توجه به منابع و ذخایر صنعت گردشگری که جزء 10 کشور برتر در این حوزه است. ظرفیت های ارزشمند ایران در حوزه شرکت های دانش بنیان و پارک های علم و فناوری که می تواند ایران را به قطب سرمایه گذاری در حوزه دانش بنیان ها در منطقه تبدیل کند. ظرفیت های ارزشمند ایران در حوزه بهداشت و درمان و رتبه برتر در گردشگری سلامت در حوزه های مختلف درمان. ظرفیت های ارزشمند ایران در حوزه ترانزیت کالا و خدمات. ظرفیت های ارزشمند ایران در حوزه سرمایه گذاری های متنوع در کمربند سرمایه گذاری مکران و مناطق آزاد تجاری. ظرفیت های ارزشمند ایران در حوزه اقتصاد فرهنگ و هنر تولید فیلم و سریال، آثار موسیقی، هنرهای تجسمی، کتاب و صنایع دستی و ….. ظرفیت های ارزشمند در حوزه های فناوری های نوین ظرفیت های اقتصادی، تجاری، صنعتی و کشاورزی؛ اما این ظرفیت ها در درون کشور قفل شده و کمتر به دنیا معرفی شده است.
البته ضرورت توجه به رفع مشکلات داخلی از حوزه های زیر ساختی و قوانین و مقررات گرفته تا حمایت و سرمایه گذاری ملی قطعا مهم است اما نکته مهمتر گره زدن این ظرفیت ها به زنجیره های اقتصادی و بازرگانی جهان و حضور در برابر چشم جهانیان و شناخت جهان، ملت ها، دولت ها و افکار عمومی و مردم جهان و سرمایه داران و سرمایه گذاران از این ظرفیت هاست و این مهم اتفاق نمی افتد مگر از طریق دیپلماسی فرهنگی و عمومی و ایجاد ظرفیت در دستگاه دیپلماسی فرهنگی و عمومی کشور برای معرفی ظرفیت های کشور در عرصه بین الملل به زبان روز و با اقتضائات کشورهای هدف و همچنین توجه خاص و الزام آور به قرارگاه دیپلماسی فرهنگی و بهره مندی حداکثری از فناوری های نوین در حوزه دیپلماسی فرهنگی و توسعه روایت نگاری صحیح از ظرفیت های کشور در حوزه های مختلف و عرضه این روایت به افکار عمومی و تخصصی جهان. بنابر این دولت چهاردهم در راستای توسعه مناسبات اقتصادی و سیاسی با جهان و تامین منافع ملی و رفاه و آسایش ملت و توسعه نگاه عزت آفرین به ایران اسلامی و ایرانیان باید به حوزه دیپلماسی فرهنگی به عنوان پیشران توسعه مناسبات اقتصادی و سیاسی و روایتگری صحیح، برزو، کارآمد و موثر از ظرفیت های جمهوری اسلامی ایران توجه و عنایت لازم را داشته باشد و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی را به عنوان گرانیگاه توسعه مناسبات بین المللی مورد توجه قرار دهد.
