محمد لطف آبادی کارشناس ارشد حوزه انرژی در یادداشت خود با عنوان «ایجاد منافع مشترک، راهبرد حل مناقشات آبی هیرمند ایران و افغانستان» این گونه آورده است:
رود هیرمند از ولایت هلمند افغانستان سرچشمه می گیرد و پس از ورود به دریاچه هامون به کشور ما وارد می شود. ایران و افغانستان در این حوضه ابریز مشترک می باشند، رود بزرگ هیرمند از رودهای پرآب افغانستان و آسیا به شمار می‌رود که سالانه میلیاردها متر مکعب آب در آن جریان می‌یابد و طول آن ۱۱۰۰ کیلومتر می‌باشد.
موضوع حقابه ایران از این رود همواره مورد مناغشه بوده و در 150 سال گذشته این اختلاف بین ایران و حکومت‌های مختلف در افغانستان بدون راه حل اجرایی پابرجا بوده است. وارد نشدن حقابه تعیین شده به کشور باعث ایجاد بحران‌های زیست محیطی در مناطقی از کشورهای ایران، افغانستان و پاکستان شده است و این موضوع می‌تواند به بحرانی جدی‌تر تبدیل شود. مقامات طالبان ادعا می‌کنند آب کافی برای حقابه ایران در سد‌های افغانستان وجود ندارد.
مطالبی که شاید برایتان مفید باشد
اما در دنیای امروز با امکانات حداقلی و با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای کاملا وجود آب کافی در مخزن سد کجکی در شمال استان هلمند محرز می باشد. در مجموع ادامه این روند می‌تواند آسیب‌های بسیاری به منطقه سیستان و بلوچستان وارد کند و تغییرات زیادی در حوزه های اجتماعی، زیست محیطی و امنیتی ایجاد کند که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
پیامدهای اولیه:
– از بین رفتن مشاغل مربوط به آب (کشاورزی، دامداری و….)
– ایجاد گرد غبار و طوفان های شنی و نمکی
_ ایجاد اسیب محیط زیست و تغییرات غیر مستقیم بر اقلیم شرق کشور
پیامدهای ثانویه:
– مهاجرت به سایر مراکز جمعیتی
– تشدید تنش‌های قومی و مذهبی
– افزایش نا امنی و گسترش تروریسم
– فرونشت زمین
-توسعه ناهمگون با سایر پهنه های جغرافیایی
-افزایش تنش بین دو کشور
لازم به ذکر است وقوع هریک از پیامدهای مذکور به صورت مستقیم با منافع سایر کشور های خاور دور نیز در تضاد می باشد. تلاش‌های زیادی توسط دولت سیزدهم در حال انجام هست که باید این تلاش‌ها هدفمند و در قالب کارگروه های کارشناسی منتج به نتیجه گردد. کشور ایران در سال های گذشته در مدیریت بحران های به وقوع پیوسته کشور افغانستان نقش بسزایی داشته و همراهی کاملی از خود نشان داده است.
اگر نیم نگاهی به تبادلات اقتصادی دو کشور داشته باشیم می بینیم روزانه تبادلات متعددی در حوزه انرژی و برق با این کشور وجود دارد، از سوی دیگر کشور ما به صورت روزانه پذیرای مهاجرین افغانستانی بوده و شرایط بهره مندی از امکانات را به صورت یکسان با شهروندان خود برای مهاجرین ایجاد نموده است، این گونه مباحث نشان از همبستگی احاد مردم جامعه و اشتراک های فرهنگی بین دو کشور را نشان خواهد داد. حضور امریکا در دهه های گذشته در منطقه به خصوص کشور افغانستان تاثیرات مخربی برای کشور های منطقه داشته است به طوریکه ورود انها به بخش های عمرانی به ویژه در حوزه اب کاملا هدفمند و با برنامه ریزی بلند مدت در جهت ایجاد تعارضات منافع این کشور با سایر همسایگان بوده است.
یکی از پروژه های نسبتا به ثمر نشسته دولت امریکا در افغانستان افزایش تنش های ابی بین دو کشور ایران و افغانستان بوده است. رییس جمهور محترم و وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران مذاکرات و تلاش های دیپلمتیک قابل توجهی در ماه های اخیر در این راستا انجام داده‌اند که نشان دهده عزم ایران برای حل مسئله حقابه رود هیرمند به صورت دیپلمتیک و مسالمت آمیز می باشد.
دولت طالبان به منظور تنظیم بازار خود نیاز دارد بسیاری از مواد اولیه کارخانه های خود را از طریق کشور ایران وارد کند و در تلاش است برای پایداری تولید و کاهش وابستگی به کشورهای دیگر با ورود سرمایه گذاران خارجی مشکل تولید را در کشور خود برطرف نماید.
لذا ایجاد منافع مشترک در مرز های شرقی کشور با بهره مندی از منابع ابی هیرمند می تواند به عنوان راهبرد بین دو کشور مطرح گردد. در پایان پیشنهادات مختلفی در حوزه ایجاد منافع مشترک در این حوضه ابریز در بخش های صنعت، کشاورزی و افزایش سرمایه گذاریی وجود دارد که لازم است با حضور نمایندگانی از وزارت نیرو، وزارت امورخارجه و افراد متخصص در کارگروه این حوضه ابریز مورد بررسی قرار گیرد.
