به گزارش بنیاد اندیشمندان؛ سرکار خانم زینب اصغریان در یادداشتی در باب مواضع کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و منطقه غرب آسیا و تغییر آرام رویکرد این دولت ها نسبت به متحد دیرین خود یعنی آمریکا و رژیم اسرائیل پرداختند.
زینب اصغریان- کارشناس ارشد مطالعات منطقه‌ای
در دوران گذار بین المللی بوجود آمده پس از آغاز حمله نظامی روسیه به اوکراین، شاهد تغییر مواضع کشورهای مختلف منطقه و جهان از همراهی با امریکا گرفته تا گرایش به سمت روسیه و حمایت از موسکو هستیم.
در این میان بسیاری از کشورهای منطقه غرب آسیا موضع بی طرفی فعال را اتخاذ نموده اند و در سازمان ملل به طرح امریکا رأی ممتنع داده اند. رأی ممتنع به نوعی ناظر بر فاصله گرفتن از مواضع امریکا محسوب می شود چرا که به منزله عدم تأیید امریکا به عنوان طراح اصلی این قطعنامه است و از سوی دیگر ناظر به محکومیت جنگ و آتش افروزی روسیه در منطقه است.
در این میان رأی امارات در شورای امنیت نشان دهنده تمایل و گرایش امارات به چرخش به سمت روسیه بود و بازتاب زیادی یافت.
«لانا نسیبه» نماینده امارات در سازمان ملل به قطعنامه پیشنهادی امریکا رأی ممتنع داد که 11 کشور من جمله هند و چین نیز به قطعنامه ضد روسی رأی مشابهی دادند.
اما مواجهه پاکستان بسیار جالب بود؛ دقیقا در بحبوحه حمله روسیه به اوکراین، عمران خان نخست وزیر پاکستان به روسیه سفر کرد که نشان دهنده تغییر رویکرد این کشور در نگاه به شرق دارد.
همچنین سلطان عمان سعی کرد موضع بی طرف خود را در قبال مسئله اوکراین حفظ کند. سلطان هیثم بن طارق تأکید کرد که تحولات اوکراین را با نگرانی پیگیری می کند و نسبت به روند حوادث در این کشور متأسف است و از سوی دیگر بر ضرورت بازگشت به دیپلماسی و مبنا قراردادن گفتگو و مذاکرات مسالمت آمیز تأکید نمود. برخورد عمان را باید در چارچوب تعاملات و سطح همکاری های روسیه و عمان برآورد نمود.
قطر نیز موضع مشابهی اتخاذ کرد. دوحه بر احترام به حاکمیت و استقلال اوکراین و تمامیت ارضی آن طبق قوانین و عرف بین الملل تأکید نمود و در ادامه با یادآوری اشغالگری صهیونیست ها بر اراضی فلسطینی و عربی آن را بدترین نوع بحران انسانی قلمداد نمود.
تقریبا همه مواضع کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و منطقه غرب آسیا نشان دهنده تغییر آرام رویکرد این کشورها نسبت به متحد دیرین خود یعنی آمریکاو رژیم اسرائیل ست.
شاید بتوان علت اصلی این وضعیت را در موضع ضعیف حمایتی دولت بایدن در حمایت از اوکراین دانست. چرا که کشورهای حامی غرب در منطقه دریافته اند که در صورت بروز مشکل در منطقه و جنگ احتمالی، به سرنوشت اوکراین دچار خواهند شد و آمریکا حمایت چشمگیری از آنها نخواهد داشت.
وزیر خارجه عراق نیز ضمن اظهار نگرانی از اوضاع اوکراین طرفین را به گفتگوی مسالمت آمیز فراخواند و تأکید کرد به نفع منطقه نیست که جنگ در جریان باشد چون عراق قربانی جنگ های 50 ساله است به همین دلیل ما مخالف جنگ و خشونت هستیم و بی طرفی مثبت خود را اعلام می کنیم.
اما مواضع ترکیه و تا حدودی افغانستان با سایر کشورهای غرب آسیا مقداری متفاوت بود. ترکیه در ابتدای قضیه بحران اوکراین تلاش می کرد تا به عنوان واسطه و میانجی بین روسیه و اوکراین عمل کند اما نتوانست موفق شود و در گیر و دار معرکه نظامی میان اوکراین و روسیه خود را در نوعی مخمصه یافت.
اما اظهارات اردوغان رئیس جمهور ترکیه نسبت به بحران اوکراین همچنان غربگرایانه به نظر می رسید. اردوغان در نشستی ضمن تشکر از مواضع اتحادیه اروپا افزود چرا اتحادیه اروپا باید نگران عضویت ترکیه باشد؟ ترکیه مدتهاست که درخواست عضویت در اتحادیه اروپا را داده اما هنوز به عضویت آن در نیامده است.
موضع افغانستان نیز جالب توجه بود. نصیر احمد فایق سرپرست نمایندگی دایمی افغانستان در سازمان ملل متحد به محکومیت تهاجم روسیه به اوکراین رأی داد و در توئیتی علت این رأی را در راستای منافع افغانستان و همسو با کشورهای دوست افغانستان عنوان کرد که هرکدام میزبان صدها هزار مهاجر افغان هستند و میلیون ها دلار کمک های بشر دوستانه را متعهد شده اند.
اما یکی دیگر از سفرای افغانستان از موضع بدون مشورت و هماهنگی آقای فائق اظهار شگفتی کرد و آن را خلاف رویکرد سنتی سیاست خارجه و منافع افغانستان دانست. البته نباید غافل شد که روسیه در دید افغانستان غالبت به صورت یک نیروی متخاصم ظهور کرده است که ریشه در اشغال این کشور توسط شوروی سابق دارد.
در این میان به دلیل آثار جنگ بر بازار انرژی، بسیاری از کشورهای وابسته به نفت، به ایران به چشم یک منجی برای نجات از مهلکه بحران انرژی ناشی از بحران اوکراین می نگرند که در صورت لغو تحریم ها می تواند به بازار جهانی بپیوندند. باربارا اسلاوین عضو ارشد شورای آتلانتیک در توئیتی ضمن اشاره تلویحی به نیاز کشورهای مختلف به نفت ایران اذعان داشت ایران نفت زیادی برای فروش دارد حالا اگر بتواند آن را بفروشد واقعا کمک می کند.
تغییر موضع رسمی ولیعهد عربستان بن سلمان نیز بسیار غیر قابل پیش بینی بود چرا که علیرغم اتحاد عمیق استراتژیک عربستان با امریکا پس از شش سال قطع روابط دیپلماتیک با ایران وی در مصاحبه ای کاملا متفاوت با ابراز امیدواری از روابط ایران و عربستان اذعان داشت ما خواهان روابط خوب با تهران هستیم، ما خواهان آن نیستیم که وضعیت در ایران سخت باشد ما خواهان کامیابی ایران هستیم.
لذا از این نوع گزاره ها می توان دریافت که عربستان خواهان تغییر رویکرد تهاجمی و تغییر استراتژی «منازعه – تنش فراگیر» به «رقابت همکاری جویانه» است که باید منتظر بازگشت روابط دیپلماتیک دو جانبه بین ایران و عربستان بود.
نکته بسیار مهم در شرایط کنونی آن است که رژیم اسرائیل بیش از پیش احساس ترس و نگرانی در منطقه کرده است و حامی اصلی خود یعنی امریکا را فاقد توان دفاعی کافی برای دفاع از کیان خود می بیند.
خصوصا که به دلیل حمایت اسرائیل از اوکراین شاهد آن بودیم که روسیه بعنوان یکی از متحدین این رژیم، اعلام نمود از به رسمیت شناختن بلندی های جولان به نفع اسرائیل دست خواهد کشید.